Ouderen thuis oefeningen laten doen met een tablet, is dat wel wat ze nodig hebben? Jazeker, maar dan wel in combinatie met hun ‘gewone’ beweegles, en met extra ondersteuning van een coach. Dan blijken ouderen gemotiveerd en doen ze trouw hun oefeningen, ook op lange termijn. Dit blijkt uit het eerste grootschalige experiment op dit gebied, waarop HvA-onderzoeker Sumit Mehra onlangs promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam.
Mehra volgde voor zijn onderzoek 133 ouderen, met een gemiddelde leeftijd van 72 jaar. Allen kregen een tablet, zodat zij regelmatig oefeningen konden doen die de spieren versterken en de balans verbeteren, zoals de WHO aanbeveelt. De ouderen volgden al wekelijks beweegles in de buurt; de thuistraining was een aanvulling daarop. Zij kregen ook een coach die hen hielp bij de opstart met de tablet, en regelmatig de voortgang met hen besprak.
Aanpak biedt kansen
Wat de opzet van Mehra’s onderzoek uniek maakt, is dat dit een ‘blended’ interventie is; dat wil zeggen thuis trainen, ondersteund door een combinatie van technologie en coaching. Naar een dergelijke aanpak zijn nog vrijwel geen studies gedaan.
Maar juist deze combinatie biedt kansen, laat deze grote studie zien. Want ruim een half jaar later deden alle ouderen nog drie keer per week hun oefeningen thuis, waren zij nog altijd gemotiveerd om daarmee door te gaan, en bleven zij ook de groepsles volgen. “Een mooi resultaat”, aldus Mehra, onderzoeker bij het HvA-lectoraat Digital Life en toegepast psycholoog. “Want je moet een gewoonte zes maanden volhouden, voordat deze routine wordt en permanent bij je blijft.”
Wetenschappelijke theorie over motivatie
Dat ouderen zo lang gemotiveerd bleven, komt mede omdat de beweegapp die zij gebruikten gestoeld is op een wetenschappelijke theorie over motivatie (de ‘zelfregulatiecyclus’) “Er zijn talloze beweegapps, maar slechts een handvol is gebaseerd op een gedegen theorie”, aldus Mehra.
Vandaar dat Mehra samen met studenten Communication & Multimedia Design keek hoe de app zo kon worden ontworpen, dat deze gedragsverandering zo gemakkelijk mogelijk maakt. De app bevatte uiteindelijk duidelijke instructiefilmpjes over de oefeningen. Maar ook zaten alle stappen erin die helpen om van nieuw gedrag een gewoonte te maken: doelen stellen, een actieplan maken, vervolgens monitoren en evalueren met hun coach.
Digivrees overwinnen
De meeste ouderen die aan het onderzoek deelnamen, hadden vooraf nog nooit een tablet in handen gehad. Enkelen moesten daarom wat ‘digivrees’ overwinnen. Mehra: “Een deelnemer zei letterlijk: ‘Als het een aan- en uitknop heeft, wil ik er niks mee te maken hebben.’”
Maar de meeste ouderen gingen verbazingwekkend snel overstag. Dat bleek al vooraf, toen Mehra en Toegepaste Psychologie-studenten een usability-onderzoek hielden op de HvA, om na te gaan of ouderen de tablet wel snapten. De ouderen moesten opdrachten uitvoeren en daarbij hardop nadenken. Wat opviel: ze hadden er geen enkele moeite mee; zelfs de oudste deelnemer van 99 jaar niet. “Dat heeft ons echt verrast.”
Ouderen van de toekomst
Al met al biedt een blended interventie, waarin ouderen zelf bij alle stappen betrokken zijn, veel mogelijkheden voor de toekomst, denkt Mehra. “Mensen groeien nu op met ICT, en dat zijn de ouderen van de toekomst. Het is daarom hoopvol dat ouderen van nu dit experiment zo positief hebben ervaren.”
Met name de combinatie van technologie en coaching is succesvol, ziet Mehra: “De ouderen ervaarden veel ondersteuning door de coaching. Ze waren vooraf bezorgd over hun veiligheid, en met de coach konden ze dit bespreken en hun oefenprogramma aanpassen.” De coaches in dit onderzoek waren studenten Fysiotherapie en Oefentherapie van de HvA.
Daarnaast bood de app het voordeel dat ouderen alles in hun eigen tempo konden doen, én dat het uiteindelijk een gewoonte thuis werd. “Op een gegeven moment was alleen al het zien van de tablet een cue, dat herinnerde hen eraan de oefeningen te doen.”
En wat betreft de digivrees: veel ouderen vroegen of ze de tablets achteraf mochten houden, of de app op een ander apparaat konden installeren: ‘Dan kan ik blijven oefenen.’
